Tasarlayan Kadınlar | Sara Little Turnbull

#erkekleryerinibilsin #blacklivesmatter gibi sistematik ayrımcılığa karşı olan hareketlerden yola çıkarak, tasarım tarihine damga vuran fakat adları pek bilinmeyen kadınları tanıtan bir yazı dizisi Tasarlayan Kadınlar.

Koronalı günlerde, hepimiz maske isimlerini ezberledik: N95, cerrahi maske, FFP2… Kim kullansın, kim kullanmasın, şöyle mi taksak, böyle mi taksak derken sağlıkçıların koruyucu maskesi N95’in kadın tasarımcısı Sara Little Turnbull’u (1917-2015) anmadan geçmeyelim.

© 1992 Anne Mandelbaum

Sara Finkelstein olarak 1917’de New York’ta doğar ve 1935 yılında burslu olarak Parsons School of Design’a kabul edilir. Mezuniyet sonrası mobilya tasarımcısı ve sanat yönetmeni olarak çalışan Turnbull, 1941’de House Beautiful dergisine editör ve yazar olarak katılır. Bu dönemde, O’nu diğer tasarımcılardan ayıran özelliği kadının tüketim zincirindeki ve toplumdaki yerini sorgulayan yazıları olur.

Amerika’nın ilk endüstriyel tasarımcılarından olan Turnbull, 1958 yılında kendi şirketi Sara Little Design Consultant’ı kurar. Yazdığı yazılardan “Forgetting the Little Woman” “Küçük Kadını Unutmak”, 3M adlı firmanın ilgisini çeker ve ürün araştırmacısı olarak kendisini Paketleme ve Kumaş bölümünde işe alırlar.

Bu süreçte, bugün herkesin kullandığı hazır paket süslemelerini tasarlar ve seri üretime geçirir. Bundan etkilenen firma yöneticileri O’ndan diğer departmanlar için bir sunum hazırlamasını isterler. "Neden?" başlıklı bu sunumda kalıp ve non-woven (dokuma ve örme olmayan) teknolojisinin faydalarını ve hangi alanlarda kullanılabileceğini anlatır. Non-woven teknolojisi ile çalışan bilim adamları kendisiyle çalışmak isterler ve kalıpta üretilen ve dikişsiz sütyen kaplarının ar-ge’sine başlarlar. Bu süreçte Sara, hastanede tedavi gören yakınlarının bakımını da üstlenmektedir ve oradaki ihtiyaçları ilk eden tecrübe etmektedir. Maskelerini bağlamakta zorlanan doktorları ve hemşireleri gördükçe neler yapılabileceğini düşünmeye başlar. Maske ve sütyen arasındaki form benzerliğinden yola çıkarak bugünkü N95’in ilk prototipini tasarlar. 1961 yılında satışa çıkan bu medikal maskeler, patojenleri geçirdiği için başarısız olurlar ve 3M onları “toz maskesi” olarak pazarlamaya karar verir. N95 maskeleri, 70’li yıllarda geliştirilmeye devam edilir ve 1995 yılında bugünkü halini alarak, Sara’nın tasarladığı maskeler günümüzde sağlıkçıların vazgeçilmezi olur.

Turnbull’un ilk medical maske eskizi.

© CENTER FOR DESIGN INSTITUTE

Hikayesi tabi ki bununla bitmez. Sara kendi şirketinin yanı sıra 1988’de the Process of Change Laboratory for Innovation and Design adlı tasarım stüdyosunu, Stanford Graduate School of Business’ın bünyesinde kurar. Öğrencilerini her daim sorgulamaya teşvik eder ve kendisi gibi çok yönlü tasarımcılar yetiştirir.

65 yıllık tasarım kariyerinde Procter & Gamble, Coca-Cola, General Mills, Macy’s, Neiman Marcus, Marks & Spencer, American Can, DuPont, Ford, Nissan, Pfizer, Revlon, Elizabeth Arden, Lever Brothers, Motorola, NASA ve Volvo gibi birçok firmaya çeşitli alanlarda danışmanlık veren Sara 2015 yılında vefat etmiştir.