Tasarlayan Kadınlar | Madam C. J. Walker
Madam C. J. Walker by Addison N. Scurlock, ca. 1912 (NMAAHC, gift of A'Lelia Bundles / Madam Walker Family Archives, © A'Lelia Bundles)
Bu haftaki ilham perimiz, Amerika’nın, kendi kaynaklarıyla milyoner olan ilk siyahi kadını, Madam C. J. Walker (1867-1919). Netflix’te hayatı mini dizi olmuş bu girişimci ve aktivist kadının, pamuk tarlasından tasarladığı saç bakım ürünleri sayesinde milyonerliğe uzanan hayat hikayesine bir de biz yer verelim.
Sarah Breedlove olarak, 1867’de anne ve babasının Amerikan İç Savaşı’ı bitmeden hemen önce köle olarak çalıştığı Lousiana’daki bir pamuk tarlasında doğar. O doğduğunda anne ve babası kölelikten henüz yeni serbest bırakılmışlardı. Ailenin 5. çocuğu olan Sarah, aynı zamanda da ilk özgür doğanı olur. 7 yaşında anne ve babasını kaybeden Sarah, ablası ve eniştesiyle yaşamak üzere yanlarına taşınır. 1877’de, üçü birlikte Mississippi’ye taşınırlar ve burada pamuk işçisi olarak çalışırlar. 14 yaşında eniştesinin baskısıyla ve yaptığı kötü muamelelerden kaçmak için ilk evliliğini yapar. Bu evlilikten kızı, A’Leila doğar. 2 sene sonra eşi ölür ve bunun üzerine, dört ağabeyinin berber olarak çalıştığı St. Louis’e taşınır. Kendisine milyonlar kazandıracak saç bakım ürünlerinin temeli de burada atılır. Kendisi, her ne kadar 3 aydan fazla okula gitmemiş de olsa, St. Louis’de çamaşırcı olarak günlüğü 1,5 dolara çalışıp kızını okula göndermeyi başarır.
1890’larda, birçok Afro-Amerikalı gibi O da bir kafa derisi hastalığından muzdariptir. Bu hastalık, kepeğe ve de saçlarının büyük bir kısmını kaybetmesine neden olur. Berber olan ağabeylerinden yardım ister; evde bir sürü ürün yapıp onları kendi üzerinde dener. Annie Malone adında, siyahi bir girişimci kadının ürünlerini deneyen Sarah, 1905 yılında Malone’un satış temsilcisi olmak üzere Denver’a taşınır. 1903’te ikinci eşinden ayrılan Sarah, 1905 yılında gazeteci olan üçüncü eşi Charles Joseph Walker ile evlenir ve adını Madam C. J. Walker olarak değiştirir. Bu isimle kendi saç bakım ürünleri firmasını kurar ve kafa derisini yumuşatan ve iyileştiren “Madam Walker’s Wonderful Hair Grower” isimli ürününü satmaya başlar.
Ürünlerini tanıtmak amacıyla bir buçuk yıl sürecek olan, ağırlıklı olarak Afro-Amerikalı toplulukların yaşadığı, güney ve güneydoğu eyaletleri turuna çıkar. Kapı kapı dolaşarak ürünlerini tanıtır ve satmaya çalışır. 1908 yılında Pittsburgh’a taşınan Sarah, burada Lelia adında kuaförlük ve saç bakımı üzerine bir okul kurar.
Madam C. J. Walker saç çıkaran bakım kremi (NMAAHC, gift from Dawn Simon Spears and Alvin Spears, Sr.)
1910’da, Amerika’nın üretim cenneti olan Indianapolis’e yerleşen Sarah, burada “Madam C. J. Walker Manufacturing Company” isimli saç bakım ürünleri üreten fabrikasını, kuaför ve manikür salonunu kurar. Eğitime her zaman çok önem veren Sarah, burada da fabrikada ve sahada çalışmak üzere personel yetiştirmek için meslek okulu açar. Üst pozisyonlarda genellikle kadınlara görev veren Sarah, binlerce kadını satış temsilcisi olarak işe alır ve 1917’de firma, o güne kadar toplam 20.000 kadına eğitim verdiğini açıklar. Bunun yanı sıra birçok siyahi kadına bütçe yapmayı ve kendi işlerini kurmayı öğretir.
1913 yılında, Orta Amerika ve Karayipler’e işini geliştirmek için giden Sarah, döndüğünde kızının Harlem, New York’taki evine yerleşir. Burada aynı zamanda kuaför salonları da olan Walker kadınları artık ünlüdür. 1916 yılında, fabrikasının işlerini öğretmeni olan Ransom ve Alice Kelly’ye bırakarak iş hayatına New York ofisinden devam eder. Harlem’deki sosyal ve politik hayata dahil olan Sarah, siyahilerin haklarını savunan birçok girişimde de aktif rol oynar. NAACP (siyahi insanların gelişmesi için ulusal birlik)’nin başlattığı anti linç hareketini destekler ve onlara 5.000 dolarlık yardımda bulunur. Kurumun aldığı bu yardım, tek kişiden gelen en büyük yardım olur. Temmuz 1917’de, beyaz bir çete liderinin, Ilinois’de 30’dan fazla siyahiyi öldürmesi üzerine Sarah, Harlem’in önde gelenleriyle birlikte, Beyaz Saray’a dilekçe vermeye gider.
1924, Madam C.J. Walker çalışanları için düzenlenen toplantı, Villa Lewaro. (NMAAHC, gift of A'Lelia Bundles / Madam Walker Family Archives, © A'Lelia Bundles)
İstihdamın gelişmesi için verdiği destek, işlerinin büyümesiyle artar. Madam C. J. Walker’ın çalışanları artık aynı marka ismiyle sendikalaşmışlardır. 1917 yılında, Philadelphia’da, Sarah’nın organizatörlüğünde, ilk ulusal işkadınları toplantısı gerçekleşir. Aynı yıl Sarah, ilk lisanslı siyahi mimar olan Vertner Tandy’yi, kendisine New York’ta bir ev tasarlaması için görevlendirir. Villa Lewaro adındaki, 250.000 dolara mal olan bu evi, Sarah bir evden çok, Afro-Amerikalıların birbirlerini desteklemek amacıyla toplanacağı bir toplantı mekânı olarak hayal eder ve kullanır.
Madam C. J. Walker ürünleri için reklam (NMAAHC, gift of A'Lelia Bundles / Madam Walker Family Archives, © A'Lelia Bundles)
1919’da Villa Lewaro’da 51 yaşında hayatını kaybeden Sarah, 1 milyon doları aşan servetiyle, Guinness Rekolar Kitabı’na, kendi çabalarıyla milyoner olan ilk siyahi kadın olarak kaydedilecektir. Firması, 1981 yılına kadar çalışmaya devam eder. Kendi adını taşıyan saç bakım ürünleri bugün Sephora mağazalarında satılmakta. Girşimci ruhu, çalışkanlığı ve vizyonuyla Madam C. J. Walker’ın pamuk tarlasında başladığı hayatı uluslararası bir markanın sahibi ve kurucusu olarak sonlanır. Birçok kadının ve Afro-Amerikalının hayat şartlarını iyileştirmek için verdiği uğraş, hiç şüphesiz geriye bıraktığı en önemli mirası olur.
