Tasarlayan Kadınlar | Hedy Lamarr

Hedy Lamarr 1938 - ©Diltz/RDA/Everett Collection (00523921)

Bu haftaki ilham perimiz, sıra dışı hayat hikayesiyle Hollywood yıldızı, Hedy Lamarr (1914-2000). Zamanının en güzel aktrislerinden olan Hedy’nin, aynı zamanda da zekasıyla kendine hayran bırakan hayat hikayesine yakından bakalım.

Hedwig Eva Maria Kiesler 1914 yılında, Viyana’da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’da zengin bir Yahudi aileye doğar. 12 yaşında Viyana’daki bir güzellik yarışmasını kazanan Hedy aynı zamanda da babasıyla birlikte icatlar yapar ve babasından teknolojinin toplumda ne gibi değişimlere yol açtığını öğrenmeye devam eder.

17 yaşında küçük bir rolle oyunculuk kariyeri başlayan Hedy, kariyerini Alman ve Çekoslavak yapımı filmleriyle duyurmaya başlar. 1932 tarihli Extase adlı yapım, O’nu büyük bir üne kavuşturur. 1934 yılında 19 yaşında ilk evliliğini yapar. Baskıcı eşi nedeniyle bir gece kaçmaya karar verir ve bisikletine atlayarak evliliğini bitirir. Extase filmi ile Hollywood’un dikkatini çeken Hedy, 1938 yılında Amerika’ya gitmek üzere Londra’dan bindiği gemide MGM Stüdyoları’nın yöneticisini kendisiyle kontrat yapması için ikna eder. Artık çok ünlü bir oyuncu olan Hedy Beverly Hills’de yaşar ve John F. Kennedy ve Howard Hughes gibi isimlerle vakit geçirir. O’nun mucit kişiliğinden haberdar olan bu isimler, kendisine çekim aralarında karavanında araştırma yapabilmesi için ekipman sağlarlar.

Zekâsı maalesef ki hep güzelliğinin ve şanının gölgesinde kalır. Teknik bir eğitimi olmamasına rağmen, bilime olan düşkünlüğü ve yeteneğiyle, 2. Dünya Savaşı sırasındaki icadıyla günümüz Bluetooth ve Wi-Fi teknolojilerinin yolunu açar. 1940 yılında, savaşın kötü gidişatından endişeli Lamarr, Hollywood’da film çekmek ve gösterişli hayatına aynı şekilde devam etmek istemez. George Antheil adlı piyanist ve besteci arkadaşıyla yaptığı telefon görüşmesinde, MGM’den ayrılıp, Washington’a yerleşmeyi ve burada yeni kurulmuş olan inovasyon merkezinde çalışmayı düşündüğünden bahseder. Bu konuşmanın üzerine Antheil ile birlikte piyanoların çalışma prensibinden esinlendiği fikrini geliştirmeye başlarlar. “Secret Communication System”, yani gizli iletişim sistemi olarak adlandırdığı bu icadı, frekans atlaması yöntemini kullanarak, radyo yoluyla yönetilen su altı füzelerinin, düşman radyosu tarafından keşfedilmesini engeller. Her ne kadar icadının patentini 1942 yılında alsa da, projesi ordu tarafından bir türlü resmi olarak kabul görmez. İcadı patentine rağmen gizlice kullanılır ve kendisine hiçbir maddi getirisi olmaz. Savaş döneminde icat “çıkarmak yerine” eğlence sektöründe kalıp insanlara moral vermesi tavsiye edilir. 1957 yılında, patenti düşmeden hemen önce bir Amerikan gemisinde uygulanan teknoloji, ordu tarafından bir kez daha yalanlanır. Günümüzde kullanılan Bluetooth teknolojisi “yayılı spektrum” olarak adlandırılan Hedy’nin teknolojisinin bir benzerini kullanır. Wi-Fi teknolojisinin ilk versiyonları da bu teknolojiden esinlenir.

Hedy Lamarr ve George Antheil "Gizli İletişim Sistemi" Patenti, Amerika Birleşik Devletleri Patent Ofisi, 1942

Lamarr savaş sonrasında karşımıza yapımcı ve yönetmen olarak da çıkar. Kendi yapım firması olan Mars Film Corporation’ı kurar ve bağımsız filmler çekmeye başlar. Kendi filmlerini çeken oyuncuları ve özellikle de kadınları hoş karşılamayan Hollywood tarafından ciddiye alınmaz. 50’lerin sonunda film kariyeri düşüşe geçer ve en son filmini 1958’de çeker.

Bir zamanların “dünyanın en güzel kadını” olarak adlandırılan Hedy, 6 kez evlenip boşanması, filmleri, kariyeri ve yaş alması ile gündeme gelir; bilim insanı ve mucit kimliği 1990’lara kadar pek bilinmez. 2000 yılındaki vefatında yayınlanan vefat ilanları tarafından mucit kişiliği daha çok ilgi çekmeye başlar ve artık oyuncu kimliğinin yanı sıra bilim kadını olarak da hakkı geç de olsa teslim edilir.